Γιορτάζουμε φέτος το ιωβηλαίο των 200 χρόνων του νεώτερου κράτους μας. Η 25 Μαρτίου 1821, υπήρξε το γενέθλιο γεγονός της νεώτερης εθνικής μας συνείδησης. Και καλούμαστε να το μοιραστούμε. Ταυτόχρονα όμως η 25 Μαρτίου 1821 ήταν και η αφετηρία μιας νίκης του καλού απέναντι στο κακό. Ένας εορτασμός, ωστόσο δεν αρκεί, αν τελειώνει μόνο με τις οφειλόμενες υμνολογίες. Μια αναδρομή στην ιστορική μνήμη μας, θα ήταν κάτι λιγότερο από το τίποτα, αν ταυτόχρονα δεν μας βοηθούσε να γίνουμε έστω λίγο καλύτεροι. Και θα το έκανε αυτό αν κατά την αναδρομή μας στο παρελθόν σταθούμε με την ίδια ευλάβεια τόσο στις χ ρ υ σ έ ς σελίδες της νεώτερης ιστορίας μας, όσο και στις σ κ ο τ ε ι ν έ ς , που ευτυχώς ήταν οι λιγότερες.
Η ατομική ζωή, όσο και κυρίως η κοινωνική ζωή, είναι μια διαρκής πάλη των δυνάμεων του καλού με τις αντίπαλες δυνάμεις του κακού. Και όπου υπάρχει έκλαμψη φωτός αυτόματα δημιουργείται και σκιά. Το ίδιο και η 25 Μαρτίου: Ήταν μια έκλαμψη, που αναπόφευκτα συνοδεύτηκε και από τις σκιές.
Η έκλαμψη του 1821 ήταν ένα γεγονός σχεδόν αδιανόητο για τις τότε συνθήκες. Αδιανόητο όσο και παράτολμο. Οι διαφορετικές απόψεις, συνεπώς, δεν ήταν μόνον αναπόφευκτες, ήταν και αναγκαίες. Από τη μία πλευρά η δίψα της ελευθερίας, η μακραίωνη ιστορία του ποιοι ήταν και ποιοι είναι, η διαρκής παραμονή – και αντοχή – στην πιο πολύπλαγκτη γωνιά της γης, που δέρνονταν από τη βουλιμία των άλλων και εκάστοτε ισχυρών, οι μεγάλοι πρόγονοι που έμπρακτα και με λόγους ανεξίτηλους δίδαξαν για πρώτη φορά στην κώχη τούτη τη μικρή, τους κανόνες συνύπαρξης με τη μορφή της δημοκρατίας, πίεζαν προς τον ξεσηκωμό.
Από την άλλη πλευρά οι αιώνες της σκλαβιάς και του τρόμου και η δύναμη του δυνάστη, που έδειχνε ανίκητη διαμόρφωνε το στρατόπεδο των «φρονίμων» και των «επιφυλασσόμενων». Οι «κουζουλοί» και οι «φρόνιμοι»να μια ναι προεπαναστατική διχοτόμος. Παράλληλα και σχεδόν ταυτόχρονα και σχεδόν πριν ακόμη εμφανιστεί στον ορίζοντα η πιθανότητα μιας επιτυχίας, εμφανίστηκε οξύτατη και μια άλλη διχοτόμος: Η αναμέτρηση για την εξουσία. Ποιος θα αναλάβει τη διαχείριση των επικείμενων δανείων, αλλά και των «εθνικών γαιών» που απελευθερώνονται από τη (πιθανή) φυγή των Τούρκων. Ποιος θα πάρει το τιμόνι: η δύναμη του ξίφους ή η δύναμη του λόγου. Οι στρατιωτικοί ή οι πολιτικοί.
Και ενώ η εξέγερση σχεδόν ψυχορραγούσε και ο Δράμαλης κατεβαίνει πανίσχυρος σκορπίζοντας τον τρόμο, η διχοτόμος αυτή, αιώνια κόρη σχεδόν κάθε αναμέτρησης για την εξουσία, εμφανίστηκε: Μετά από μία πρώτη σύγκρουση στο Άργος του Δράμαλη με τους άνδρες των Δ. Υψηλάντη και Κολοκοτρώνη, που κατέληξε σε ήττα των Ελλήνων με πολλούς νεκρούς. ο Ν.Δεληγιάννης έστειλε μήνυμα στον αδελφό του Κανέλλο με το «ευχάριστο άγγελμα»:
«Ηττήθημεν. Ας έχει δόξαν ο Θεός. Άλλως αν ενικώμεν ο Δήμος (απαξιωτικό υποκοριστικό του Κολοκοτρώνη) θα εγίνετο βασιλεύς». Κι όμως, θα γράψει αργότερα ο ιστορικός Δ.Κόκκινος, ακόμη και την ώρα εκείνη που η επανάσταση ψυχορραγούσε, βρέθηκε άνθρωπος, εν ονόματι των πολιτικών παθών, να θεωρήσει «ευτύχημα την ελληνικήν ήτταν».
Ωστόσο ο κίνδυνος καταστολής της επανάστασης απεφεύχθη με το στρατηγικό τέχνασμα του Κολοκοτρώνη να κάψει τον κάμπο του Άργους και να αναγκάσει τον Δράμαλη να επιστρέψει πίσω μέσα από τα Δερβενάκια όπου και τον εξόντωσε. Για να γράψει ο ίδιος αργότερα,« Και δόξα τω Θεώ, οι πτωχοί Έλληνες έτρεξαν όλοι με μεγάλην προθυμίαν εις τρόπον οπού εις πολλάς επαρχίας δεν έμειναν ειμή μόνον αι γυναίκες». «Ο μικρός κι ο μέγας» κόσμος θα πει πολύ αργότερα ο νομπελίστας ποιητής μας. Ο ιστορικός Πολύβιος πριν σχεδόν 2000 χρόνια έγραφε «Το να αφαιρείς την αλήθεια από την Ιστορία, είναι σαν να αφαιρείς τα μάτια από ένα ζώο, η Ιστορία τότε μεταβάλλεται σε ανωφελές διήγημα».
Το χρέος μας σήμερα συνεπώς, είναι, μαζί με τις οφειλόμενες υμνολογίες, να δούμε το βαθύτερο νόημα της ιστορίας και να αντλήσουμε από εκεί τους οδοδείκτες που θα μας βοηθήσουν πρώτα να αποφεύγουμε του λοιπού τις παθογένειες του παρελθόντος.
Ιδιαίτερα σήμερα που βεβαιωθήκαμε όλοι ότι η λευτεριά, – οικονομική, πολιτική, πολιτιστική, πνευματική – δεν κερδίζεται άπαξ διά παντός. Είναι μια διαρκής πάλη με τις δυνάμεις του σκότους, που γίνεται όχι από έναν, αλλά από όλους μας. Όπως και στα Δερβενάκια. Και τότε, απαλλαγμένοι από τις παθογένειες και τα τυφλά πάθη, τότε μόνον θα τιμήσουμε και τη λευτεριά.
Και τότε θα μας τιμήσει και αυτή.
